Mnich

Odosobniony od reszty szczytów Mnich leży w górnych partiach Doliny Rybiego Potoku we wschodniej części Tatrach Wysokich. W linii prostej szczyt dzieli zaledwie 0,5 km od granic Słowacji. Dolina ma około 5,5 km długości i powierzchnię 11,5 km². Możemy zobaczyć w niej utwory lodowcowe, m.in. usypiska skalne moren bocznych, kotły, mutony, podcięte zbocza, gładkie skały, morenę czołową, na której stoi Schronisko nad Morskim Okiem czy okoliczne jeziora.

Wielu osobom góra ta przypomina siedzącego w kapturze mnicha. Po raz pierwszy nazwy tej użył w 1721 roku polski jezuita i przyrodnik Gabriel Rzączyński. Nazwa wzięła się również od tego, że Mnich jest samotnym szczytem wśród innych wierzchołków i grani. U jego podnóża znajduje się niewielki wodospad Dwoista Siklawa zasilany przez wody Mnichowego Potoku. 

Masyw składa się z trzech wzniesień – Ministranta, Mniszka (2045 m n.p.m.) i Mnicha. Turnia, czyli skalisty ostry szczyt, ma dwa wierzchołki położone blisko siebie. Mnicha od Mniszka oddziela Wyżnia Mnichowa Przełęczka (2035 m n.p.m.), zaś tego drugiego od Mnichowej Kopy (2090 m n.p.m.) - Niżnia Mnichowa Przełęczka (2025 m .n.p.m.), w której obrębie znajduje się również Ministrant.

Na zachodzie masywu znajduje się Dolinka za Mnichem i przełęcz Wrota Chałubińskiego (2022 m n.p.m.), na północy Wyżnie Mnichowe Stawki, szczyty Miedziane (2233 i 2186 m n.p.m.) i Opalony Wierch (2115 m n.p.m.), a na wschodzie Wielkie Piargi nad Morskim Okiem. Na wysokości około 1900 m na wschodniej ścianie góry położona jest jaskinia Studnia w Mnichu. Natomiast na południu usytuowane są szczyty: Mnichowa Kopa (2090 m n.p.m.), Zadni Mnich (2172 m n.p.m.), Cubryna (2376 m n.p.m.) i przełęcze: Ciemnosmreczyńska Turnia (2142 m n.p.m.) i Hińczowa Przełęcz (2323 m n.p.m.).

Mnicha można podziwiać na południowym zachodzie z punktu widokowego (1406 m n.p.m.) przy Schronisku PTTK im. Stanisława Staszica nad Morskim Okiem. Drewniane schronisko zostało wybudowane w 1908 roku, a wyremontowane w 1992. Posiada 32 miejsca noclegowe i serwuje dania obiadowe. Możemy z niego patrzeć również na Mięguszowieckie Szczyty (Mięguszowiecki Szczyt Wielki – 2438 m n.p.m., Mięguszowiecki Szczyt Pośredni – 2393 m n.p.m. i Mięguszowiecki Szczyt Czarny – 2410 m n.p.m.).

Lub podziwiając pstrągi obejść jezioro łatwym czerwonym szlakiem zajmującym około 35 minut. Po drodze napotkamy kaplicę Matki Bożej Szczęśliwych Powrotów, wejście na szlak nad Czarny Staw pod Rysami (30 minut) i Czarnostawiańską Siklawę, a następnie trudny – stromy i przepaścisty, ale posiadający sztuczne ułatwienia i zajmujący 3 godziny 20 minut szlak na Rysy (2499 m n.p.m.). Morskie Oko zasila Rybi Potok, który początkowo rozlewa się w kolejne niewielkie jeziorka Rybich Stawków: Małe Morskie Oko, Żabie Oko i Małe Żabie Oko.

Wybierając żółty szlak (1,5 godziny) tzw. "Ceprostradę" spod Schroniska przy Morskim Oku, a następnie czerwony (1 godzina) Doliną za Mnichem z kilkoma małymi stawkami do Wrót Chałubińskiego (2022 m n.p.m.) okrążamy Mnicha od północnej i zachodniej strony.

Jan Gwalbert Pawlikowski (urodzony w 1860 roku, jeden z pionierów ochrony przyrody i utworzenia Tatrzańskiego PN) wraz z najsłynniejszym przewodnikiem tatrzańskim w II połowie XIX wieku Maciejem Sieczką w 1879 lub 1880 roku, jako pierwsi zdobyli uważany za niedostępny szczyt Mnicha. Pierwszego zimowego wejścia dokonał 6 marca 1910 roku sześcioosobowy zespół w składzie Henryk Bednarski, Leon Lorii, Jerzy Cybulski, Józef Lesicki, Stanisław Zdyba i Walery Goetel.

Do tej pory na szczyt nie prowadzi żaden szlak turystyczny, ale powstało wiele tras wspinaczkowych dla taterników. Łatwiejsze drogi to: Przez Płytę, Klasyczna i Orłowskiego. Inna trasa, tzw. "wariant R", jest jedną z najtrudniejszych w Tatrach. Wiedzie ścianą północno – wschodnią opadającą prawie pionowo przez 250 m. Pokonana została po raz pierwszy w 1955 roku przez Andrzeja Pietscha (słynny grafik i taternik) i Jana Długosza (wielki eksplorator Tatr).

Mnich występuje jako sceneria w kilku filmach, m.in. "Wariant R" (1961 rok) Sergiusza Sprudina, "Prowokator" (1995 rok) Krzysztofa Langa czy "Deklaracja nieśmiertelności" (2010) Marcin Koszałka. Pojawia się również w literaturze, np. w dziennikach taterników, w wierszach Kazimierza Jaworskiego, wierszu "Sobótka" Seweryna Goszczyńskiego, czy "Mnich" Kazimierza Andrzeja Jaworskiego.

Czy wiecie, że:

• Tylko 22,3% powierzchni Tatr leży po polskiej stronie?
• Zarys Mnicha jest symbolem umieszczonym na odznakach przewodników tatrzańskich?
• W ścianach Ministranta znajduje się największy w Tatrach wybrzuszony fragment ściany skalnej? Jest odchylony od pionu pod kątem około 90^o i znany jako "okap".
• W strefie szczytowej śnieg może zalegać nawet 8 miesięcy?
• Morskie Oko i Wielki Staw w Dolinie Pięciu Stawów Polskich to największe zbiorniki w polskich Tatrach? Mają odpowiednio 34,93 i 31,14 ha.
• Czarny Staw pod Rysami jest drugim co do głębokości stawem? Jego dno sięga 76,4 m. Na pierwszym miejscu plasuje się Wielki Staw z głębokością 79,3 m.
• Szczyt Cubryna to punkt europejskiego wododziału? Jest zarazem miejscem styku trzech krain – Liptowa i Spiszu na Słowacji oraz polskiego Podhala.
• Początkowo przewodnicy nie tylko prowadzili ekspedycje badawcze, ale byli również tragarzami sprzętu naukowego i ekwipunku?
• Jednym z pierwszych znanych z imienia i nazwiska tatrzańskich przewodników był Georg Buchholtz? Był to nauczyciel z liceum mieszczącego się w Kieżmarku (dzisiejsza Słowacja).
• Z Mnichem wiąże się legenda o bracie Cyprianie, który z Czerwonego Klasztoru przeleciał na pierwszej lotni do stóp góry i za karę został zamieniony w kamień?
• Wierzchołek Mnicha był wyższy niż obecnie? Został utrącony przez piorun w latach 90-siątych.
• Szczyt uznawany jest przez taterników za ,,świętą górę”?. Każdy z początkujących powinien zaliczyć go do swojej kolekcji ,,zdobyczy”.